Memorandum sformułowane zostało jako wynik zorganizowanego przez Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk Międzynarodowego Sympozjum Kampanologicznego, które odbyło się w 2017 roku.
Memorandum Kampanologiczne Anno Domini 2017
My, niżej podpisani, mając świadomość licznych potrzeb, zagrożeń, ale także potencjału i znaczenia dzwonów dla naszego wspólnego materialnego i niematerialnego dziedzictwa kulturowego, pomni nieodwracalnych strat zabytków poniesionych w czasie obu wojen światowych i po ich zakończeniu, stwierdzamy, że niezbędne jest podjęcie skutecznej współpracy na poziomie krajowym i międzynarodowym dla rozwoju kampanologii dla wytworzenia wspólnej płaszczyzny badań na obszarze Europy Środkowej. Jesteśmy przekonani, że może to zostać osiągnięte w szczególności poprzez zastosowanie współczesnej metodologii, utworzenie efektywnych narzędzi badawczych – prowadzenie systematycznych badań archiwalnych i terenowych oraz, co uznajemy za szczególnie ważne, popularyzację wiedzy o kampanologii oraz obowiązku ochrony historycznych wyrobów ludwisarskich jako ważnych zabytków przeszłości. Jednocześnie deklarujemy wzajemne, oparte na zasadach obowiązujących w nauce, dzielenie się wiedzą oraz doświadczeniem, co uznajemy za konieczny warunek postępu przyszłych projektów badawczych.
Integralny z powyższym Memorandum jest załączony do niego wykaz postulowanych działań szczegółowych, wskazanych podczas dyskusji na Sympozjum Kampanologicznym „Anno Domini 2017” i propozycji nadesłanych przez jego uczestników.
Zadania szczegółowe Memorandum Sympozjum Kampanologiczego AD 2017
Dla osiągnięcia celów wskazanych w Memorandum przyjmujemy za zasadne i konieczne inicjowanie i rozwijanie studiów nad dzwonami w zakresie muzykologii, tradycji, praktyki dzwonienia z uwzględnieniem aspektów wyznaniowych, liturgicznych oraz prawnych; badanie ich oddziaływania społecznego w czasie i przestrzeni, historycznych oraz współczesnych wartości niematerialnych, a także ich właściwości fizycznych, technologii produkcji oraz dystrybucji instrumentów oraz związanych z wytwarzaniem aspektów ekonomicznych. Poniżej prezentujemy wykaz zgłoszonych tematów oraz przedsięwzięć, który może być rozszerzany w trakcie dalszej działalności:
- Metodologia badań, narzędzia, pomoce naukowe
- Utworzenie bazy danych obejmującej informacje dotyczące dzwonów historycznych i współcześnie funkcjonujących na dzisiejszym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej. W miarę możności oraz przy współpracy z badaczami z innych krajów baza ta powinna być sukcesywnie rozszerzana o materiały dotyczące obiektów obecnych na terenach dawnych ziem Rzeczypospolitej. Przedsięwzięcie to winno wykorzystywać podstawy krytyki źródeł historycznych, elementy nauk szczegółowych historii, w tym m. in. paleografię, epigrafikę, heraldykę, numizmatykę, sfragistykę, genealogię, historię sztuki, ikonografię, ornamentykę, geografię historyczną, historię polityczną, historię Kościołów. Za bardzo ważne należy uznać ustandaryzowanie zapisu informacji nieaktualnych (historyczna przynależność administracyjna, niemetryczne miary i wagi i in.).
- Przygotowanie wytycznych do opisu dzwonów historycznych znanych z archiwaliów, opisów, dokumentacji, bibliografii itp. dokonywanego in vitro.
- Przygotowanie wytycznych do opisu dzwonów historycznych dokonywanego przy obiekcie istniejącym in situ. Winno ono zaproponować ujednolicony sposób pomiaru wielkości instrumentu; opisu składowych instrumentu; jego zawieszenia oraz dokumentacji miejsca użytkowania lub przechowywania dzwonów; opisu dekoracji i inskrypcji, pomiarów fizykochemicznych i muzycznych. Opracowanie adresowane będzie do szerszej grupy odbiorców: właścicieli oraz depozytariuszy dzwonów, badaczy regionalnych itp. Konieczne jest także opracowanie standardów wykonywania dokumentacji wizualnej, audio oraz audiowizualnej.
- Opracowanie nowych standardów tworzenia dokumentacji ewidencji dzwonów, w tym już wpisanych do rejestru zabytków oraz chronionych w zasobach muzealnych.
- Krytyczna edycja historycznych źródeł dla badań kampanologicznych. Opracowanie sposobu prezentacji zbiorów źródeł historycznych wraz z ujednoliconym systemem zapisu bibliograficznego powiązanego z scentralizowanym katalogiem literatury przedmiotu, a także sposobu prezentacji odpisów archiwalnych oraz wizerunków opracowanych dokumentów itp.
- Krytyczna reedycja historycznych znaczących monografii kampanologicznych.
- Rozpoczęcie prac nad Słownikiem Ludwisarzy Środkowej Europy.
- Rozpoczęcie prac nad wielojęzycznym Słownikiem Terminologicznym Ludwisarstwa.
- Popularyzacja wiedzy o dzwonach, wykształcenie świadomości o dzwonach jako ważnym elemencie dziedzictwa kulturowego, odrodzenie tradycyjnej fonosfery w przestrzeni kulturowej
- Włączanie się sygnatariuszy Memorandum w tworzenie lokalnych i centralnych miejsc prezentacji dorobku ludwisarskiego.
- Zainicjowanie i współprowadzenie przez sygnatariuszy Memorandum portalu internetowego poświęconego tematyce kampanologicznej.
- Organizowanie cyklicznych konferencji naukowych i spotkań popularnonaukowych.
- Aktywny udział w uroczystościach okolicznościowych, lokalnych, ceremoniach. Udział w konsekracjach dzwonów. Włączanie się w przedsięwzięcia muzyczne, festiwale, ekspozycje i innego rodzaju prezentacje związane z kulturą użytkowania dzwonów.
- Ochrona prawna i fizyczna, instrukcje dla właścicieli, depozytariuszy i użytkowników
- Podjęcie współpracy ze służbami ochrony zabytków oraz konserwatorami diecezjalnymi i środowiskami społecznej ochrony zabytków.
- Działania mające na celu podniesienie świadomości u osób użytkujących dzwony. Podniesienie statusu tradycyjnej sztuki dzwonienia oraz roli profesjonalnych opiekunów dzwonów. Przygotowanie zwartych wytycznych i zaleceń postępowania z dzwonami czynnymi. Upowszechnianie wiedzy o zagrożeniach wynikających z niewłaściwego sposobu dzwonienia.
- Gromadzenie informacji o dzwonach, które powinny być objęte ewidencją, udzielanie pomocy przy wpisywaniu ich do rejestru zabytków oraz inwentarzy muzealnych.
- Monitorowanie stanu zachowania szczególnie wartościowych dzwonów.
- Gromadzenie i upowszechnianie wiedzy o konserwacji metalu. Wyłonienie grona ekspercko-doradczego dla urzędów i instytucji zajmujących się ochroną zabytków, które włączy się w ochronę i wspomaganie konserwacji wyrobów ludwisarskich.
- Przygotowanie zaleceń postępowania względem dzwonów historycznych potrzebujących interwencji konserwatorskich lub nieużywanych.
- Opracowanie standardów prezentacji dzwonów nieużywanych. Ochrona instrumentów narażonych na szkodliwe czynniki atmosferyczne i biologiczne.
- Opieka konserwatorska miejsc funkcjonowania dzwonów oraz konstrukcji ich zawieszeń.
Osoby wspierające Memorandum
prof. Antoni Barciak (Katowice), dr Dariusz Bardocha (Katowice), dr hab. Andrzej Betlej (Kraków), dr Barbara Bielinis-Kopeć (Zielona Góra), dr hab. Piotr Birecki (Toruń), s. dr M. Natanaela Wiesława Błażejczyk (Warszawa), Mariusz Czuba (Warszawa), Agata Felczyńska (Kraków), dr Mikołaj Getka-Kenig (Kraków), ks. dr Tomasz Grabowski (Łomża), dr Grzegorz Grajewski (Wrocław), dr Gerard Guźlak (Toruń), Piotr Jamski (Warszawa), ks. bp dr hab. Michał Janocha (Warszawa), prof. Alexander Jareshko (Saratów, Moskwa), dr Małgorzata Karkocha (Łódź), prof. Bogdan Kindratiuk (Stanisławów), dr Katarzyna Kluczwajd, dr Katarzyna Kolendo-Korczak (Warszawa), prof. Krzysztof Maciej Kowalski (Gdańsk), ks. dr Michał Krawczyk (Radom), dr Agnieszka Łuczak (Poznań), Tomasz Łuczak (Poznań), dr Marta Małkus (Leszno), Iraida Маidanets (Łuck), dr hab. Marcin Majewski (Szczecin), dr hab. Piotr Majewski (Warszawa), dr Urszula Makowska (Warszawa), ks. prof. Piotr Maniurka (Opole), dr Galina Marczuk (Łuck), dr hab. Zbigniew Michalczyk (Warszawa), prof. dr hab. Katarzyna Mikocka-Rachuba (Warszawa), dr Maciej Nadolski (Częstochowa), Przemysław Nadolski (Bytom), dr Rafał Nestorow (Kraków), dr Anna Oleńska (Warszawa), dr Piotr Oszczanowski (Wrocław), dr Mindaugas Paknys (Wilno), Ryszard Patorski (Międzyrzecz), prof. dr hab. Jakub Pokora, dr Krzysztof Przegiętka (Toruń), dr hab. Barbara Przybyszewska-Jarmińska (Warszawa), Grzegorz Ryżewski (Białystok), dr Andrzej Rzempołuch (Olsztyn), Anna Soborska-Zielińska (Chełmno), dr Michal B. Soukup (Duchcov), Oksana Sushchuk (Łuck), dr Leonas Šablinskas (Rokiszki), dr hab. Jakub Sito (Warszawa), dr Sergiej Starostienkow (Petersburg), dr Saulius Stulpinas (Wilno), dr Povilas Šverebas (Wilno), dr Jerzy Szałygin (Warszawa), dr Elena Szatko (Mińsk), dr Jadwiga Teodorowicz-Czerepińska (Lublin), dr Marta Trojanowska (Przemyśl), dr Katarzyna Sanocka-Tureczek (Gorzów Wlkp.), dr hab. Marceli Tureczek (Zielona Góra), dr hab. Michał Wardzyński (Warszawa), prof. dr hab. Elżbieta Witkowska-Zaremba (Warszawa), dr hab. Andrzej Włodarek (Kraków), dr Jiří Wolf (Duchcov), dr Elżbieta Wróblewska (Gdańsk), prof. dr hab. Andrzej Marek Wyrwa (Gniezno), dr Dorota Zahel (Przemyśl), prof. dr hab. Joachim Zdrenka (Berlin / Zielona Góra), dr Marcin Zgliński (Warszawa), dr Gintautas Žalėnas (Kowno), Jerzy Żmudziński (Kraków)